Neuralgie i neuropatie występujące w obrębie głowy i twarzy to szczególne rodzaje bólów, które wymagają wysokiej wiedzy specjalistycznej, wnikliwej diagnostyki i odpowiedniego, nieraz żmudnego leczenia.
Diagnozą zajmują się lekarze neurolodzy, choć wielu pacjentów wskazuje, że ich choroba została bardzo szybko rozpoznana przez innych specjalistów, na przykład: lekarzy rodzinnych, chirurgów twarzowo-szczękowych, laryngologów, neurochirurgów, stomatologów. Szeroki zakres przyczyn i objawów, brak obiektywnych testów, skłaniają niekiedy do konsultacji wielospecjalistycznych. Dobrze zebrany wywiad ma niekwestionowaną wartość dla rozpoznania choroby. Co istotne, opisywane objawy przez pacjentów mogą być czasami mylone z innymi zespołami bólowymi, np. z klasterowym bólem głowy, migreną, hemikranią napadową i in.
Gdy w wywiadzie lekarz stwierdzi neuralgię, przechodzi do następnego etapu, którym jest badanie przedmiotowe. Dzięki niemu może określić, czy występują u pacjenta objawy wskazujące na uszkodzenie nerwu. Proces diagnostyczny czasami wspiera np. badaniami obrazowymi, elektrofizjologicznymi, które mogą ukazać prawdopodobną przyczynę choroby.
Neuralgie i neuropatie to choroby przewlekłe a ich leczenie powinno odbywać się w Poradniach Leczenia Bólu. Odpowiednio przygotowana poradnia realizuje program interdyscyplinarnego leczenia bólu, ze zwróceniem uwagi na jego pozasomatyczne komponenty. Uznaje się, że lęk i depresja to najczęściej pojawiające się konsekwencje psychologiczne chorób przewlekłych. Dlatego tak ważne jest, by pacjent był odpowiednio zaopiekowany już od samego momentu rozpoznania choroby. Powinno zwracać się także uwagę na inne schorzenia w obrębie głowy i twarzy, które mogą powodować czy nasilać obecny ból. Lekarze neurolodzy i anestezjolodzy zajmujący się leczeniem bólu podchodzą do każdego pacjenta indywidualnie uwzględniając w procesie leczenia wiele bardzo ważnych czynników: wiek, historię leczenia, choroby współistniejące, reakcje alergiczne na leki, itp.
W przypadku znacznego pogorszenia stanu zdrowia pacjenta, konieczna może okazać się hospitalizacja - mowa tu o sytuacjach, gdy ból nie poddaje się kontroli, uniemożliwia sen, jedzenie i picie.
Pewien odsetek pacjentów będzie kierowany do neurochirurgów. Odbarczenie konfliktu nerwowo -naczyniowego i stereotaktyczna neurochirurgia, poprzedzone badaniem 3D CISS MRI lub angio - MR, to techniki dość powszechne i dobrze udokumentowane. W ostatnich latach dołączyły również metody neuromodulacyjne zarezerwowane dla pacjentów z neuropatycznymi bólami twarzy, np. MCS (stymulacja kory ruchowej).
Wśród innych metod leczenia zabiegowego znajdują się m.in.: miejscowe blokady przeciwbólowe zawierające głównie środki znieczulające, neuroliza, termolezja, kriolezja, balonizacja. Powszechne stało się również leczenie botoksem. Pacjenci wspierają się także metodami fizykoterapeutycznymi i akupunkturą, suplementacją (szczególnie witaminy z grupy B, magnez).
Każda metoda dobierana jest indywidualnie, w zależności od rodzaju schorzenia. Farmakoterapia bólu neuralgicznego i neuropatycznego, metody zabiegowe, wytyczne w zakresie leczenia farmakologicznego (leki przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, znieczulające, opioidowe, antagoniści receptora NMDA) zostały dobrze opisane w źródłach, które zamieściłam na końcu niniejszego tekstu.
Neuralgia wyraźnie różni się od neuropatii. Oto krótka charakterystyka:
NEURALGIA to ból napadowy, krótkotrwały, niezwykle silny, trwający kilka sekund lub kilka minut. Napady bywają powtarzalne, co pewien czas. Chory ma wrażenie, że napad ustąpił, by za chwilę, niespodziewanie doświadczyć kolejnego "uderzenia pioruna" - pacjenci tak właśnie określają swój ból. Inne dość powszechne określenia to: "ból rwący", "parzący", "kłujący", "przeszywający", "porażenie prądem", "elektryczne wyładowania", "wbijanie igieł". Ból ograniczony jest do jednego z nerwów czaszkowych lub jego gałęzi i podczas napadu może promieniować do innych okolic. Ból wyzwalany jest przez podrażnienie stref lub punktów spustowych. Objawy neuralgii obserwuje się zwykle po jednej stronie twarzy, jednak znane są przypadki obustronnej neuralgii (niewielki odsetek pacjentów). W badaniu, lekarz neurolog zwykle nie stwierdza odchyleń od normy. Dość charakterystyczne dla neuralgii są okresy remisji, czyli wolne od bólu. Wraz z upływem lat, ich czas trwania może ulec skróceniu, a bóle nasileniu. Najczęściej spotyka się osoby z neuralgią trójdzielną. Bardzo rzadkim zjawiskiem są pacjenci którzy cierpią na więcej niż jeden nerwoból twarzy oraz dzieci. Choć statystyki wskazują, że najwięcej osób choruje po 40 roku życia, to jednak młodszych pacjentów ta choroba nie omija.
NEUROPATIA opisywana jest przez pacjenta jak palenie, pieczenie, mrowienie, również jako uczucie świądu skóry, tępe pobolewanie, ściskanie. Ból ma charakter ciągły lub napadowy, jednak same napady nie są przeważającym rodzajem bólu. W badaniu przedmiotowym stwierdza się deficyty czuciowe w obrębie dystrybucji nerwu, alodynię (nadmierne, bolesne odczuwanie dotyku) wykraczającą poza obszary spustowe, hiperalgezję (wzmożone odczuwanie bodźca bólowego), sensytyzację (uwrażliwienie). Po pewnym czasie mogą pojawić się zmiany troficzne na skórze i zaburzenia wegetatywne. Przyczyna choroby jest najczęściej znana. Może nią być np. uraz w obrębie twarzy podczas wypadku, czy uraz nerwu podczas zabiegu, ból powstały po zabiegu operacyjnym (przetrwały ból pooperacyjny), ucisk na nerw, choroby zakaźne (np. półpasiec), choroby metaboliczne (np. cukrzyca), nowotwory i in.
Źródła wiedzy:
1. Leczenie Bólu. Jerzy Wordliczek, Jan Dobrogowski. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie: PZWL, 2017.
2. A. Szczudlik i wsp. "Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego" cz. I. Ból 2014; 15(2): 8-18./ cz. II. 15(3): 8-21.
3. Zasoby IASP.
IASP (International Association for the Study of Pain, tłum. Międzynarodowe Towarzystwo Badania Bólu) jest międzynarodowym towarzystwem zajmującym się problematyką bólu w aspektach naukowych, praktycznych i edukacyjnych od 1973 roku. Na stronie www.iasp-pain.org możesz znaleźć ciekawe opracowania dotyczące neuralgii i neuropatii twarzy.
4. EAN guidelines on trigeminal neuralgia. L. Bendtsen et al. 2019
5, Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy ICHD - 3 beta. Tu znajdziesz krótką charakterystykę każdego bólu twarzy.
Bóle neuralgiczne i neuropatyczne występujące w obrębie twarzy zostały przedstawione na poniższym zdjęciu. Posłużyłam się tutaj najnowszą wersją międzynarodowej klasyfikacji bólów głowy ICHD - 3 beta pochodzącą z 2013 roku. Dokument ten zawiera ponad 280 różnych bólów głowy w oparciu o najnowsze badania naukowe. Klasyfikacja składa się z czterech części, a każdy typ bólu zawiera dokładne kryteria diagnostyczne. Część trzecia obejmuje BOLESNE NEUROPATIE NERWÓW CZASZKOWYCH, INNE BÓLE TWARZY I INNE BÓLE GŁOWY. Podobnie jak w samym leczeniu, na przestrzeni ostatnich lat, zmiany zachodzą również w klasyfikacjach. I tak w wersji ICHD-3 usunięto na przykład rozpoznanie: neuralgię nerwu krtaniowego górnego, nosowo-rzęskowego, nadoczodołwego, zespół szyjno-językowy. Nawracająca bolesna neuropatia z niedowładem n. gałkoruchowych nazywała się dawniej migreną okoporaźną. Pojawił się również zespół Readera. Więcej zmian możecie prześledzić na stronie:
ichd-3.org.
 |
| Międzynarodowa klasyfikacja uwzględniająca neuralgie i neuropatie twarzy ICHD3, źródło: ichd-3.org |
